Eleştirel Teori
Eleştirel teori, ilk olarak bilginin belli bir bağlamda ortaya çıkması ve bu bağlamlara göre konumlanmasına karşı duruş sergilemesiyle ortaya çıkmıştır. Bilginin evrensel olduğu belirli bir gruba, kitleye veya bakış açısına göre değişmeyeceği görüşü eleştirel teorinin ilk adımları olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle eleştirel teoriye göre kişiler elde ettiği bilgiyi sorgulamalı ve bu sorgulama esnasında özgür bir şekilde düşünebilmelidir (Devetak, 2013). Kültürel değerlere duyarlı eğitim bu noktada öğrencilerin bilimin ışığında ilerlemesini ve öğrencilerin bilimsel bilgi eşliğinde günceli yorumlamasını savunmaktadır.
Sosyal Bilişsel Teori
Sosyal bilişsel teori insanın gelişimini, adaptasyonunu, değişimini temsil eden bir bakış açısını temsil etmektedir. Teori, öğrencilerin akademik öğrenme aktivitelerini düzenleme ve uzmanlaşma konusundaki algılarının, kişilerarası iletişimini geliştirme ve yönetme konusundaki algılarını ve sosyal baskı karşısında direnme yönündeki algılarını içermektedir (Bandura, 2002). Kültürel değerlere duyarlı eğitim ise öğrenci için belirlenmiş yüksek fakat ulaşılabilir hedeflere ulaşmak için öğrenme aktivitelerini düzenlemeyi, koşulsuz kabul ile herkesle iletişim kurmayı ve ötekileştirmemeyi, sınıf, kişi veya okul üzerindeki kişi, zümre, topluluk veya siyasal otoritenin baskısını kabul etmeyip evrensel bakış açısı ile ilerlemeyi savunmaktadır (Villegas ve Lucas, 2007).
Irksal Kimlik Teorisi
Irksal kimlik teorisi, siyahi vatandaşların ırkçı bir toplumda nasıl yaşayacaklarını açıklamak için ortaya atılmış bir teoridir. Kimlik sorunlarını çözmek için oluşturulan aşamalar ise duygu, tutum, inanç, davranış ve biliş arasındaki karmaşık etkileşim ile tanımlanmış. Aslında dünya görüşü olarak aktarılan bu durum insanların olayları nasıl tanımladığını belirler (Helms, 1986). Kültürel değerlere duyarlı eğitim ise kültürel farklılıkların dünya görüşü olarak öğrenme üzerinde etkili olduğunu savunmaktadır (Villegas ve Lucas, 2007). Bu durum aynı zamanda Senge (2014) tarafından ortaya atılan zihinsel modeller kavramı olarak da karşımıza çıkmaktadır.
En basit tanımı ile kültürel olarak farklılık gösteren öğrencilerin kültürel özelliklerini kullanarak daha etkili öğrenme için kanallar oluşturmaktır. Kültürel değerlere duyarlı eğitim öğrencinin kültürel farklılıkları eğitim öğretim sürecinde bir araç olarak kullanılırken öğrencinin akademik ve sosyal gelişimini sağlayan öğretmenin de mesleki gelişimine katkıda bulunan bir tasarımdır (Sarıdaş ve Nayir, 2020).